AKL-I EVVEL |
İlk akıl, hılkî ve cibilli olan akıl. (Bir kısım eski ve sapık felsefecilere ve hususan İşrakıyyuna göre; teselsül
tâbiri ile müessiriyetini iddia ettikleri sebeblerden birincisidir. Bunun neticesi şirke gider. Bunlarca, akl-ı evvel
Allah'ın mahluku olup ve bundan ikinci akıl, ikincisinden üçüncü akıl... ve böylece "Ukul-ü Aşere" dedikleri
birbirinden türeyen on akıl varlığı tevehhüm edilerek dalâlete gidilmiştir.)(Eski felsefenin bir düstur-u
itikadiyesinden olan ( $ ) "Birden bir sudur eder" Yani, "bir zattan, bizzat bir tek sudur edebilir. Sâir şeyler
vasıtalar vasıtası ile ondan sudur eder." diye, Ganiyy-i alel-ıtlak ve Kadir-i Mutlakı, âciz vasaite muhtaç
göstererek, bütün esbaba ve vasaite, rububiyyette bir nevi şirket verip Halik-ı Zül Celâle "Akl-ı evvel"
nâmında bir mahluku verip âdeta sair mülkünü esbaba ve vasâite taksim ederek bir şirk-i azîme yol açan,
şirk-alûd ve dalâlet-pişe o felsefenin düsturu nerede?... Hükemânın yüksek kısmı olan İşrakıyyun böyle halt
etseler; maddiyyun, tabiiyyun gibi aşağı kısımları ne kadar halt edeceklerini kıyas edebilirsin. S.) |
|
ASR-I EVVEL |
İlk asır. * Ist: Fey-i zevâle ilâveten, herşeyin gölgesi kendisinin bir misli daha uzadığı zamandan başlayıp, iki
misli uzayıncaya kadar süren ikindi vaktidir. (Fey-i zevâl; güneş tam ortada iken, gölgenin uzunluğudur.) |
|
CEMAZİYEL EVVEL |
Arabi ayların beşincisidir. * Bir kişinin mazisi, geçmişi. |
|
EL-BAB-ÜL EVVEL |
Birinci kısım. İlk cüz. Birinci kapı. |
|
EL-EVVEL |
İbtidası olmayıp, herşey üzerine sâbık olan. |
|
ELF-İ EVVEL |
Peygamberimizin hicretinden sonra geçen bin yıl. |
|
EVVEL-BAHAR |
Nevbahar. İlkbahar. |
|
EVVEL-BE-EVVEL |
Herşeyden önce, ilk, evvelâ. |
|
EVVEL-EMİRDE |
İşin başlangıcında, herşeyden önce. |
|
EVVEL-ÜL-EVÂİL |
Evvellerin evveli. * Hâdiselerin başlangıcı. |
|
HÂCE-İ EVVEL |
Milletin ilmen ve fikren terakki etmesi için, çeşitli bilgileri, halkın rahatlıkla anlayabileceği bir lisan ile yayan
kimse. |
|
HALİFE-İ EVVEL |
Devlet dairelerinde yazı işlerinde çalışanlar. Tanzimattan evvel kalem teşkilâtı; halife, halife-i sâni, halife-i
evvel olmak üzere üç derece idi. Ondan sonra bir kısım dairelerde bunun yerine baş kâtib, bazılarında da
mümeyyiz-i evvel denilmiştir. |
|
KÂNUN-U EVVEL, KÂNUN-U SÂNİ |
Aralık, Ocak. |
|
KARİN-İ EVVEL |
Baş mâbeynci. |
|
KARN-I EVVEL |
Hicretin birinci asrı. |
|
KEMÂ Fİ-L-EVVEL |
Evvelki gibi. |
|
MİN-EL EVVEL |
Evvelden beri. |
|
MÜLAZIM-I EVVEL |
Üsteğmen. |
|
REBİ-İ EVVEL |
İlkbahar. Çiçeklerin açıp otların bittiği mevsim. (Bak: Rebi-ül Evvel) |
|
REBİ-ÜL EVVEL |
Arabî ayların üçüncüsü. |
|